LATEKS – budowa chemiczna, rodzaje i zastosowanie

1.Budowa chemiczna

Pod względem chemicznym lateks jest koloidalną dyspersją kauczuku w fazie wodnej zawierającej niewielkie ilości rozpuszczalnych składników. Cząstki zdyspergowanego kauczuku naturalnego (tzw. globule) o kształcie na ogół kulistym i średnicy 0,05 – 0,03 um są fizycznie niejednorodne. Na zewnątrz cząstek występuje elastyczna otoczka żelowa z poliizoprenu o wysokim stopniu polimeryzacji, wewnątrz której zawarty jest półpłynny kauczuk o mniejszej masie cząsteczkowej. Na powierzchni cząstek znajduje się warstwa substancji białkowych, stabilizująca układ. Lateks stabilizuje się substancjami alkalicznymi np. amoniakiem. Zakwaszenie lateksu powoduje koagulację rozpoczynająca się przy pH = 5,0. Koagulację wywołuje również zamrożenie lateksu lub dodanie rozpuszczalnych w wodzie soli, zwłaszcza zawierających wielowartościowe kationy. W celu zwiększenia zawartości kauczuku, lateks zagęszcza sie np. przez odwirowanie lub częściowe odparowanie wody. Przez koagulację i obróbkę koagulantu otrzymuje się handlowy lateks naturalny. Przemysłowym źródłem lateksu są komórki mleczne drzewa kauczukowego, które mają zdolność przekształcania sacharozy w cis-1,4-poliizopren (gumę naturalną).

2.Rodzaje lateksu

2.1. LATEKS NATURALNY

Występuje w przyrodzie pod postacią mleczka kauczukowego wypływającego z naciętych drzew kauczukowych. Naturalny lateks (NRL-natural rubber latex) – jest substancją wytwarzaną przez ponad 200 roślin (drzew i krzewów kauczukodajnych), wśród których najczęstszy jest pochodzący z wilczomleczowatych (Euphorbiaceae) kauczukowiec brazylijski (Havea brasiliensis) . Do celów przemysłowych wykorzystuje się prawie wyłącznie produkt pochodzący z kory (znacznie rzadziej z liści) Havea brasiliensis rosnącej w warunkach naturalnych w środkowej i południowej Afryce. Plantacje tego drzewa dominują w Azji południowo-wschodniej. Mleczko kauczukowe jest to mlekodajna emulsja zawierająca m.in. białka.

2.2. LATEKS SYNTETYCZNY

Lateks syntetyczny np.dienowy otrzymuje się przez polimeryzację emulsyjną odpowiednich monomerów i zatężanie powstałej dyspersji wodnej kauczuku butadienowo – styrenowego, chloroprenowego, nitrylowego lub butadienowo – winylopirydynowego. Tylko lateks kauczuku butylowego otrzymuje się przez dyspergowanie kauczuku stałego w środowisku wodnym. pH lateksów kauczuków syntetycznych wynosi 6 – 12, zawartość substancji suchej 30 – 60% ; ich cząstki o rozmiarach 0,01 – 0,2 nm są naładowane ujemnie i ulegają koagulacji po zakwaszeniu lub dodaniu odpowiedniej soli.W ten sposób otrzymuje się kauczuki stałe. W nomenklaturze przemysłu chemicznego termin „lateks” stosowany jest do określenia każdej emulsji polimerów, włączając w to gumy syntetyczne i plastiki.

3. Zastosowanie lateksu

3.1 LATEKS NATURALNY

Ma zastosowanie do produkcji gumy piankowej, gumy mikroporowatej, wyrobów maczanych, do impregnacji tkanin, kordów oraz jako kleje.

 3.2 LATEKS SYNTETYCZNY

Lateksy terpolimerów butadienu, styrenu i winylopirydyny w połączeniu z żywicą rezorcynowo – formaldehydową służą do impregnacji kordów oponowych w celu zwiększenia przyczepności gumy do włókien celulozowych i poliamidowych. Nazwą lateks określa się niekiedy także dyspersje wodne innych elastomerów syntetycznych.

Źródła:

1.Biuletyn nr 2005/7 – pismo Okręgowej Izby lekarskiej. Wydawca: Okręgowa Rada Lekarska w Rzeszowie.

2.Chemia Ilustrowana encyklopedia dla wszystkich Wyd. Naukowo -Techniczne Warszawa 1990r